Anadolu’nun ilk kilisesi: Aya Elenia

Konya’da, 5 bin yıllık Rum köyü olarak bilinen Sille Mahallesi’ndeki Aya Elenia Kilisesi, Anadolu’nun ilk kiliselerinden biri olarak biliniyor. Restore edilmesinin ardından müze olarak kullanılan ve Bizans İmparatoru Constantinus’un annesi Helena tarafından yaptırıldığını belirten kilise rehberi Nevzat Demirbaş, “Aya Elenia Kilisesi’nin kitabesinde ‘Ecclesia’ (kilise) şeklinde anlatılıyor. Aya Elenia Kilisesi, bir yerden dönüştürülmemiş, sıfırdan inşa edilen ilk kilisedir” dedi.

Kent merkezinin 8 kilometre kuzeybatısında yer alan ve 5 bin yıllık tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapılan Sille Mahallesi’nin her köşesinde Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Karamanoğlu Beyliği ve Osmanlı’nın izleri bulunuyor. Tarih boyunca medeniyetlerin üzerinde yaşadığı bölgede ilk yerleşimin Neolitik Çağ’a kadar uzandığı düşünülüyor. Rum köyü olarak da bilinen mahalledeki Aya Elenia Kilisesi ise Anadolu’daki ilk kiliselerden biri olarak biliniyor. Selçuklu Belediyesi tarafından restore edilen ve şu an müze olarak kullanılan kilisenin rehberi Nevzat Demirbaş, “Aya Elenia Kilisesi, milattan sonra 327 yılında kurulan bir kilisedir. Constantinus’un annesi Helena tarafından Kudüs yolcuğu sırasında yaptırılıyor. Sille, kral yolu üzerinde bulunan bir yerleşim, burada erken Hristiyanlık yaşamı için 327 yılında burayı inşa ettirir. 11’inci yüzyıldan sonra Sille’nin önemi artar ve Aya Elenia Kilisesi, Hristiyanlık dünyası için merkez haline gelir. Dini konular için sıkıntısını çözmek isteyen Hristiyanlar buraya gelmeye başlar” diye konuştu.

İLK PROTEZ HASTANESİ

Birinci Dünya Savaşı sırasında başka kiliseler de olması nedeniyle Aya Elenia Kilisesi’nin hastaneye dönüştürüldüğünü söyleyen Demirbaş, “Kitabesi burada sergilenmektedir, ‘Sıhhiye kalemi’ diye yazıyor. Burası o dönemde medikal hastanesine çevrilip protez üretmeye başlar. 1923 yılında mübadele ile birlikte Aya Elenia Kilisesi ibadete kapatılır” dedi.

Aya Elenia Kilisesi’nin, Roma’nın Hristiyanlığı serbest bırakmasından 3 yıl önce inşa edildiği bilgisini veren Nevzat Demirbaş, “Anadolu’da çeşitli yerler vardır; mağaradan kiliseye dönüştürülmüş. Hatay-Antakya’daki tarihi Saint Pierre Kilisesi gibi. Bu tür yerler mağarayken, geçiş döneminde kiliseye dönüştürülen yerler. İsimleri de kiliseden ziyade ‘kenise’ şeklinde adlandırılır yani ‘ibadet için toplanılmış’ yer anlamına gelir. Aya Elenia Kilisesi’nin kitabesinde ise ‘Ecclesia’ (kilise) şeklinde anlatıyor. Aya Elenia Kilisesi bir yerden dönüştürülmemiş, sıfırdan inşa edilen ilk kilisedir” diye konuştu.